شب ادراری چیست؟

شب ادراری چیست و معمولاً در چه سنی مشاهده می‌‌شود؟

شب ادراری چیست و معمولاً در چه سنی مشاهده می‌‌شود؟
به‌طور کلی خیس کردن محل خواب، بعد از حدود سن سه سالگی در کودکان را شب‌ادراری می‌گویند. البته اکثر بچه‌ها در سن سه سالگی کنترل طبیعی مثانه را به‌دست می‌آورند.قابل ذکر است که در دخترها این کنترل زودتر از پسرها حاصل می‌شود. شب ادراری در سنین بعد از سه سالگی و حتی تا حدود 10سالگی هم گاها ممکن است دیده شود.
علت ایجادکننده شب‌ادراری چیست؟
علت ‌ایجاد کننده ی شب‌ادراری در بیش از 50 درصد کودکان، رشد دیررس دستگاه عصبی یا وجود یک اختلال داخلی در سیستم عصبی عضلانی می‌باشد. آمار نشان می‌دهد در 30 درصد کودکان، شب‌ادراری می‌تواند منشا روانی داشته باشد. در 20 درصد کودکان شب‌ادراری می‌تواند به دنبال یک بیماری عضوی به‌وجود آید.
  مسائل روانی چقدر در ایجاد شب ادراری موثرند؟
مسائل روانی می‌تواند یکی از دلایل ایجاد شب‌ادراری در کودکان باشد. در این رابطه، آموزش جهت کنترل مثانه بایستی بعد از 5/1 سالگی شروع شود.
تلاش قبل از این سن معمولاً بی‌فایده و حتی مضر است. اگر والدین در امر آموزش کنترل مثانه و کنترل دفع ادرار سهل انگاری کنند، ممکن است دریچه کنترل مهاری مغز بر روی مثانه تا چند سال ایجاد نگردد.
از طرفی اگر والدین از لحاظ روانی وضعیت ثابتی نداشته باشند، اضطراب آنها به کودکان می‌تواند منتقل شود و در نتیجه اضطراب حاصله به‌صورت تنش در حین شب‌ادراری نمود پیدا می‌کند.
از عوامل روانی موثر در شب‌ادراری، تولد بچه‌ای دیگر در خانواده است. ورود کودکی دیگر به خانواده می‌تواند موجب از دست رفتن جایگاه ویژه ی بچه‌ اول در خانواده شده و آن‌گاه بچه اول برای بازیافتن توجه والدین به خود ممکن است به عادات دوران شیرخوارگی برگردد.
در نهایت داشتن استرس‌های فیزیکی یا روانی (مانند ترس و اضطراب) مثانه را در وضعیت تثبیت نشده قرار می‌دهد و می‌تواند یکی از دلایل ایجاد شب‌ادراری باشد.
علایم بیماری شب‌ادراری چیست؟
علایم شب‌ادراری می‌تواند به‌صورت خیس کردن محل خواب به‌طور متناوب یا منظم باشد. قابل ذکر است که در شب‌ادراری بدون وجود بیماری، اثری از سوزش ادرار وجود ندارد و ادرار کاملاً شفاف می‌باشد.
چه آزمایش‌های تشخیصی جهت این مشکل مورد نیاز است؟
معمولاً برای این گونه بیماران آزمایش کامل ادرار و کشت ادرار درخواست می‌شود که تقریباً اکثر مواقع نرمال می‌باشد، اگر چه ممکن است گاهی در این بیماران الکتروانسفالوگرام (نوار مغزی) غیرطبیعی مشاهده شود.
هم‌چنین در کلیشه رادیوگرافی مثانه که بلافاصله بعد از ادرار کردن گرفته می‌شود، معمولاً اثری از ادرار باقی مانده وجود ندارد که همه ی مسائل ذکر شده دال بر سلامت مثانه و دستگاه ادراری می‌باشد.
آیا به جز آزمایش، وسایل تشخیصی دیگری هم برای رد یا تایید آن وجود دارد؟
بله، یک سری مطالعات رادیولوژی، معمولاً جهت رد یا تایید بیماری بسیار کمک‌کننده می‌باشد؛ مانند مطالعات سیستومتری یا آوروگرام وریدی. لازم به ذکر است در مواقعی این روش‌ها استفاده می‌شود که عفونت ادراری وجود داشته باشد.................روانشناسان مجمع روان درمانی و روانپزشکی کودکان در آلمان والدین کودکانی که شب ادراری دارند باید صبور باشند و با صبر و حوصله با فرزند مبتلا به این عارضه خود برخورد کنند.
بنابراین گزارش: به جای سرزنش کردن این کودکان باید با آرامش با آنها برخورد کرد تا باعث بروز تنش های روحی بیشتر در آنها نشود.
این گزارش می افزاید:
همزمان می توان به کودک کمک کرد که مسئولیت هایی را در رابطه با شب ادراری خود بپذیرد برای مثال رختخواب خود را جمع کرده و به تنهایی تمیز کند، همچنین متخصصان تاکید کردند در صورتیکه اقدامات ساده ای مانند دادن جایزه و تشویق کودک هنگام خشک بودن رختخواب و برخورد آرام با وی نتواند این مشکل را برطرف کند باید کودک را نزد روانپزشک برد.
براساس این گزارش بسیاری از کودکان دارای شب ادراری با دوران درمانی های هدفدار و دارو درمانی با موفقیت درمان می شوند.
بنابراین گزارش و به گفته متخصصان تاثیرات عمیق برخی حوادث در محیط زندگی کودک مانند جدایی والدین، فقدان نزدیکان و یا تولد یک نوزاد جدید در خانه می تواند عامل بروز شب ادراری در کودکان شود، شب ادراری در سنین کودکی بسیار شایع است.
یادآور می شود: بر اساس تخمین متخصصان 10 درصد از کودکان هفت ساله و یک تا دو درصد از نوجوانان مبتلا به این عارضه هستند و پسرها دو برابر بیشتر از دخترها به این عارضه مبتلا می شوند ..شب ادراری کودکان مشکلی است که برای کودکان وخانوادة آنها از زمانهای دور موجود بوده است . شرح خیس کردن کودکان در نوشته های 1550 سال قبل از میلاد هم دیده می شود معهذا علی رغم پیشرفت دانش بشر در مورد مکانیسم ایجاد شب ادراری هنوز معلومات ما در مورد چگونگی ایجاد شب ادراری و نحوه درمان قطعی آن کامل نیست .

درسن شیرخوارگی ادرار کردن طفل کاملا رفلکسی و بی اختیار است . در این سن, پر شدن مثانه باعث تحریک گیرنده هایی در جدار مثانه می شود و هرجه مثانه پرتر باشد این تحریکات بیشتر می شود تا اینکه رفلکسی از طریق این گیرنده ها ونخاع ایجاد شود و منجربه انقباض مثانه و تخلیه آن گردد . با بزرگتر شدن کودک وتکامل مراکز عصبی,بنظرمی رسد که درسن1تا2سالگی کودک می تواندپر شدن مثانه خود را درک کند و تدریجا این توانایی را بدست می آورد که مدت کمی تخلیه مثانه را به تعویق بیاندازد در سالهای دوم تا سوم عمر , با تکامل مراکز عصبی , مغز کنترل بیشتری روی اعمـال مثانه پیدا می کند و در نتیجه طفل قادر می شود که مدت بیشتری ادرار را در مثانه نگاه دارد معمولا تا سه سالگی اکثر اطفال بخوبی قادرند ادرارشان را در روز کنترل کنند اما توانایی کنترل ادرار در شب , اکثرا دیرتر حاصل می شود . در سن 4 تا 5 سالگی مراکز عصبی مغز قادرند انقباضات مثانه را در خواب هم کنترل کنند بعلاوه تا این سن ظرفیت مثانه کودک هم زیاد شده و می تواند حجم بیشتری ادرار را نگاهداری کند. البته این روند تکامل در جوامع گوناگون سرعت یکسانی ندارد . حتی دریک جامعه هم در طبقات مختلف می تواند متفاوت باشد. وحتی در دختر ها معمولا این کنترل زودتر از پسر بچه ها بوجود می آید.

تعریف شب ادراری :

در صورتی که کودکی به طور مکرر حداقل 2 بار در هفته و به مدت حداقل 3 ماه پیاپی بدون استفاده از داروهای ادرار آور و یا بدون داشتن بیماریهای زمینه ای مانند دیابت و صرع و بیماریهای سیستم اعصاب بستر خود را خیس کند , و سن کودک بالای 5 سال باشد, می توان او را بعنوان کودک دچار شب ادراری مورد بررسی قرار داد.

بطور کلی شب ادراری در 10 تا 15% کودکان حدود 6 ساله موجود است اما هر چه سـن بالاتـر می رود تعدادی ار کودکان خود بخود بهبودی پیدا می کنند . بطوریکه در سن 10 سالگی حدود 5% از کودکان و در 15 سالگی تنها 1% کودکان شب ادراری دارند. و باید توجه داشت که شب ادراری در پسرها 2 تا 3 برابر دختر هاست .

علل شب ادراری:

در بیش از 80% از موارد ، کودک مبتلا به شب ادراری هیچ بیماری و یا عیب و نقص عضوی و بدنی ندارد و در کمتر از 20% موارد ممکن است بیماری هایی مانند : دیابـت , عفونت ادراری , بیماریهای مادرزادی کلیه , نوعی کم خونی و عیوب نخاع و بیماریهای سیستم اعصاب , علت شب ادراری باشد . که خوشبختانه در مورد فرزند شما با توجه به معاینات وآزمایشات انجام شده اینگونه مشکلات وجود ندارد . لذا شب ادراری در فرزند شما یک بیماری تلقی نمی شود و آیندة کودک شما کاملا روشن است . و این شب ادراری سرانجام حتی بدون درمان برطرف خواهد شد.

توجه داشته باشید این خیس کردن , در هنگام خواب اتفاق می افتد , و کودک شما هیچگونه دخالتی در آن ندارد لذا تنبیه و تحقیر طفل در نزد خودتان یا دیگران ویا مسخره کردن وی , نه تنها هیچگونه تاثیری در بهبودی آن ندارد بلکه با ایجاد فشار روحی وضع کودک را به مراتب بدتر می کند.

ثابت شده است عوامل ارثی و سوابق والدین نیز در بروز شب ادراری موثر است . اما باید توجه داشت همانطور که زمان راه افتادن و حرف زدن بچه ها با همدیگر متفاوت است , روند بالارفتن ظرفیت مثانه و زمان قدرت کنترل مثانه نیز در کودکان ممکن است باهم متفاوت باشد.

مسایل روحی و عاطفی از مهمترین علل شب ادراری هستند . این مورد بخصوص در نزد کودکانی دیده می شود که قبلا کنترل ادرار داشته اند اما اکنون دچار شب ادراری شده اند. از جمله عوامل روحی که می تواند سبب شب ادراری گردد میتوان از موارد زیر نام برد:

ـ تولد یک نوزاد درخانواده که موجب می شود توجه پدر و مادر به نوزاد معطوف گردد و به

کودک بزرگتر کمتر مورد توجه قرار گیرد .

ـ جدایی پدر و مادر

ـ اختلافات و کشمکشهای درون خانواده

ـ جابجایی خانواده

ـ مسافرت یا فوت یکی از والدین

- تحقیر وتنبیه بیش از حد بزرگتر ها نسبت به کودک

- ایجــاد ترس و هیجــان و اضطــراب شدید در کودک با شنیدن ویا دیدن مناظر , فیلمها ویا

بازی های ترسناک کامپیوتری

از دیگر عوامل بسیار مهم در شب ادراری که به تازگی و در سالهای اخیر بسیار اهمیت پیدا کرده است , آلرژی و حساسیت کودک به غذا ها و بخصوص شیر گاو است . لذا باید دقیقاً توجه داشت که در چه شبهایی و با مصرف چه موادو یا غذاهایی این شب ادراری تشدید می شود. تا از مصرف آنها پرهیز گردد .

قبلا تصور می شد که کودکان مبتلا به شب ادراری خواب عمیق تری دارند و یا شب ادراری ناشی از اختلال در خواب و بیدار شدن کودک است . اما بتازگی نشان داده شده است که بین خواب کودکان مبتلا به شب ادراری و سایر کودکان تفاوتی وجود ندارد و خیس کردن در هر مرحله از خواب ( چه در مرحله خواب عمیق و چه در مراحل خواب سطحی ) ممکن است اتفاق بیافتد.

درمان :
1ـ از بین بردن تمامی فاکتورها و مسایل عاطفی و روحی که منجر به اضطراب و مشکلات عصبی در کودک می شود ( در قسمت قبلی به آن اشاره شد)

2ـ استفاده ازتشکچه های زنگ دار که در صورت تماس با اولین قطره ادرار زنگ آن بصدا درمی آید و موجب بیداری کودک می شود. استفاده از این دستگاه باعث می شود که ظرف چند هفته یک رفلکس شرطی درکودک ایجاد شود بطوری که حتی پرشدن مثانه نیزمیتواند بتدریج باعث بیدار شدن کودک گردد.

3ـ در روز باید مایعات زیادی استفاده گردد و به کودک آموزش داد تاحتی الامکان در طول روز ادرارکردن را به تاخیر اندازد تا حجم مثانه بیشتر شده و در طول شب دیرتر پر گردد، بدیهی است ار غروب آفتاب به بعد لازم است مصرف مایعات و غذاها و میوه های آبدار به حداقل برسد و کودک حتما قبل از خوابیدن ادرار کند.

4ـ تشویق طفل هم در انجام این تمرینات و رعایت دقیق درمانهای دارویی و غیر دارویی بسیار مؤثر است . حتی می توان کودک را به ازای هر چند شب که خیس نمی کند تشویق نمود و در صورت عدم خیس کردن برای مدت طولانی برای وی جایزه ای نیز خرید . (‌این مسئله در مورد کودکانی که در طول روز در لباس خود نم می زنند نیز صادق است )

5ـ درمانهای دارویی که از جمله آنها ایمی پیرامین است . ایمی پیرامین دارویی است که در درمان تعدادی از ناراحتی های روحی و افسردگی بکار می رود لذا ممکن است شما از مصرف آن اکراه داشته باشید . اما باید توجه داشته باشید تاثیر این دارو جدا از خاصیت ضد افسردگی آن است و از طریق تاثیر بر اعصاب مثانه عمل میکند. لذا می توانید بدون دغدغه آنرا مصرف نمایید چرا که این دارو عوارضی برای کودک شما ندارد. در 25 تا 40% کودکان بدنبال مصرف این دارو بهبودی حاصل می شود اما از آنجائیکه پس از قطع دارو ممکن است شب ادراری مجددا عود نماید,لازم است این دارو حداقل برای سه ماه مصرف شود و قطع آن نیز تدریجی باشد . از داروهای دیگر می توان از قرص و اسپری بینی دسموپرسین و قرص اکسی بوتینین نام برد که در موارد خاصی می تواند مفید باشد .

6ـ درمانهای روانپزشکی که بیشتر در مورد کودکانی بکار می رود که از مسایل روحی و روانی زیادی رنج می برند.